Dark Pattern: Bản Chất và Mục Đích

Dark pattern là những thủ thuật thiết kế tinh vi được sử dụng trong UX/UI nhằm thao túng hành vi của người dùng theo cách có lợi cho doanh nghiệp. Chúng dựa trên các nguyên tắc tâm lý để kích thích phản ứng cảm xúc của người dùng, khiến họ vô thức thực hiện các hành động như mua hàng, đăng ký hoặc truy cập ứng dụng nhiều lần hơn.

Doanh nghiệp sử dụng dark pattern để tăng lợi nhuận bằng cách khuyến khích người dùng chi tiêu nhiều hơn, duy trì sự tương tác lâu hơn hoặc giới thiệu bạn bè. Tuy nhiên, chiến lược này chỉ mang lại lợi ích tạm thời và thường gây ra ấn tượng tiêu cực với người dùng.

10 Dark Pattern Phổ Biến

1. Confirmshaming

Thủ thuật này sử dụng cảm giác tội lỗi để khiến người dùng xác nhận hoặc ngừng hành động, chẳng hạn như hủy đăng ký. Nó có thể hiệu quả nếu được sử dụng để xác nhận quyết định của người dùng, nhưng khi được sử dụng với mục đích thao túng, nó trở thành một dark pattern.

2. Fake Urgency and the Fear of Missing Out (FOMO)

Thủ thuật này tạo ra cảm giác cấp bách và sợ bỏ lỡ bằng cách sử dụng các thông báo khẩn cấp và gợi ý các hoạt động đang diễn ra trên ứng dụng. Nó khuyến khích người dùng mở ứng dụng để xem thông tin, tạo cơ hội cho các nền tảng hiển thị nội dung thu hút người dùng ở lại lâu hơn.

3. Nagging

Thủ thuật này không cho người dùng tùy chọn từ chối hoàn toàn. Nó liên tục nhắc người dùng đăng ký gói trả phí hoặc nhận bản tin mà không có tùy chọn “Không đồng ý”. Cuối cùng, người dùng có thể chấp nhận đăng ký để tránh bị nhắc lại liên tục.

>

4. Sneaking

Thủ thuật này lén lút đưa ra các lựa chọn ít quan trọng hơn giữa các quyết định chính. Người dùng hoàn thành các hành động chính mà không nhận ra rằng họ đã chấp nhận các điều khoản phụ. Ví dụ, các nền tảng thương mại điện tử có thể thêm các sản phẩm giá rẻ hoặc chi phí ẩn vào bước cuối cùng khi mua sắm.

5. Disguised Ads

Quảng cáo được ngụy trang dưới dạng nội dung trên mạng xã hội, khiến người dùng nhầm lẫn giữa quảng cáo với nội dung thực. Điều này có thể khiến người dùng phải xem nội dung mà họ không quan tâm.

6. Intentional Misdirection

Thủ thuật này sử dụng các nguyên lý hình ảnh hoặc văn bản để gây nhầm lẫn cho người dùng, khiến họ hiểu sai hoặc thực hiện hành động ngược lại với mong muốn của mình. Ví dụ, nút “Hủy” có thể thực sự xác nhận việc hủy hoặc nút tải xuống thực sự là quảng cáo.

7. The Roach Motel Pattern

Thủ thuật này làm nổi bật các hành động có lợi cho doanh nghiệp, trong khi các hành động không có lợi thì khó tìm hoặc không rõ ràng. Ví dụ, đăng ký nhận bản tin rất dễ dàng, nhưng hủy đăng ký lại rất khó khăn.

8. Preselection

Thủ thuật này tự động chọn các tùy chọn cho người dùng, chẳng hạn như đăng ký nhận bản tin hoặc mua bảo hiểm du lịch cao cấp. Những tùy chọn này nên được cung cấp rõ ràng và để người dùng tự quyết định có chấp nhận hay không.

9. Friend Spam

Thủ thuật này thao túng người dùng cấp quyền truy cập mạng xã hội và danh bạ bằng cách ngụy trang thành tính năng “mời bạn bè”. Các nền tảng có thể sử dụng thông tin này để gửi thư rác cho bạn bè của người dùng.

10. Negative Option Billing or Forced Continuity

>

Thủ thuật này đánh lừa người dùng bằng các gói dùng thử miễn phí hoặc giảm giá sản phẩm/dịch vụ. Sau một thời gian, các doanh nghiệp bắt đầu tính phí định kỳ mà không nhắc nhở người dùng trước. Điều này có thể khiến người dùng mất tiền mà không nhận ra.

Tác Hại của Dark Pattern

Dark pattern có thể gây ra nhiều tác hại cho người dùng, bao gồm:

• Xói mòn niềm tin vào thương hiệu
• Gây ra sự khó chịu và thất vọng



• Vi phạm quyền riêng tư
• Gây tổn thất tài chính
• Làm giảm sự hài lòng của khách hàng

Trách Nhiệm của Doanh Nghiệp và Nhà Thiết Kế UX

Doanh nghiệp có trách nhiệm tránh sử dụng dark pattern và tạo ra trải nghiệm người dùng tích cực. Họ nên tập trung vào việc xây dựng lòng tin, duy trì sự minh bạch và tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức.

Nhà thiết kế UX có vai trò quan trọng trong việc hạn chế dark pattern. Họ nên hiểu các nguyên tắc của dark pattern và tìm cách thiết kế các trải nghiệm người dùng tôn trọng sự lựa chọn của người dùng và mang lại giá trị thực sự.

Kết Luận

Dark pattern là một vấn đề nghiêm trọng trong thiết kế UX/UI. Chúng có thể mang lại lợi nhuận trong ngắn hạn, nhưng chúng gây hại cho người dùng và doanh nghiệp về lâu dài. Các doanh nghiệp và nhà thiết kế UX nên tránh sử dụng dark pattern và tập trung vào việc tạo ra trải nghiệm người dùng có đạo đức và bền vững.